Herinneringen en nieuwe ontdekkingen

Herfst 2024. Vrij plotseling kon het: een week naar Griekenland, via een echte last minute naar Pilion. Daar was ik in 2017 ook al, met de kinderen. Nu gingen we met zijn tweeën, mijn vrouw en ik. Het zou een feest der herinnering én tegelijk een nieuwe ontdekkingstocht worden. Bijvoorbeeld een hernieuwde en verrassende kennismaking met Volos onder leiding van onze gids Savvas, een fraaie busreis naar Trikeri en dan onverwachts toch door naar het haventje Agia Kyriaki, een excursie, wederom met Savvas, naar de bergdorpen boven Kala Nera die eindigde met een maaltijd bij Savvas thuis in Ano Gatzea, een paar mooie wandelingen samen met een loslopende herdershond in de nabije omgeving van onze standplaats Kala Nera en – waar ik mij tevoren zeer op verheugde –  een nieuw bezoek aan Zagora.

Zomer 2017. Ik zat in het busje van een hotel in Afissos. Met een groepje gasten waren wij op excursie geweest naar het overvolle en zeer toeristische eiland Skiathos. Het was druk en lawaaierig geweest. Ik concludeerde op de terugweg dat ik de volgende dag naar Zagora zou gaan; alleen, mijn kinderen zou ik niet meekrijgen.    

Zo vertrok ik de dag erna vroeg met de bus uit mijn standplaats Afissos naar Volos. Het was een zonnige warme dag. De aansluiting zou moeten lukken, maar met de Griekse bussen weet je het nooit helemaal zeker. Ik had mazzel, en in Volos zelfs nog tijd voor een snelle koffie. Daarna via Chania naar Zagora, een busreis van ruim anderhalf uur. Bijzonder was de afslag die de bus nam naar het dorp Makryrachi, waar hij maar heel krap tussen de muur van het plein en een voor een winkel geparkeerde auto kon rijden. Zoals ik al vaker gezien had parkeren Grieken hun voertuig pal voor de plek waar ze moeten zijn, langere tijd of kortere. Het dorp doorgereden draaide de bus op de weg en legde de weg in tegengestelde richting weer af, weer door de smalle doorgang … en er stapte niemand in of uit! Bij Zagora hingen talloze appels aan de bomen te rijpen, prachtig.  Aangekomen ging ik, na koffie op het plein, naar de Historische Bibliotheek van Zagora, getriggerd door die ene zin in de folder van Ross over een “bijzondere collectie van manuscripten in de bibliotheek”.

Binnen in de hal kwam er al gauw een medewerkster, die in het Engels zoiets vroeg als “Kan ik u ergens mee van dienst zijn?” Dat kon ze zeker, hoopte ik. Ik begon een verhaal, dat ik op vakantie ben in Afissos, dat ik historicus ben en geïnteresseerd in de middeleeuwen en meer in het bijzonder in manuscripten, en dat ik uit Nederland kom, en nog zo wat, en … of ik misschien iets kon zien. Ze keek me licht verbijsterd aan. Dat kon dus niet: de manuscripten zijn alleen voor studiedoeleinden, je moet het van tevoren aanvragen, wachten op toestemming en dan een afspraak maken. Voor dat antwoord was ik niet een hele morgen op pad geweest, dus ik probeerde het nog een keer en zal er wel heel teleurgesteld uit hebben gezien. De medewerkster leek nog even onverbiddelijk, maar ging na een lichte aarzeling overstag: ze zou er iemand anders bij roepen. En ja hoor vijf minuten later kwam een andere medewerkster de trap af: "Kan ik u ergens mee helpen?” Ik begon mijn verhaal opnieuw: “Ik ben uit Nederland op vakantie in Afissos, ik ben …" Ze viel me direct in de rede: “O uit Nederland, wat leuk! Wist u dat de bibliotheek een bijzondere band heeft met Amsterdam?”. Dat wist ik niet, ik wist eigenlijk niets over de bibliotheek behalve dat ene zinnetje in de folder van Ross. Ik kreeg toen een college over de bibliotheek: de geschiedenis, de oprichting, waarom hier in het dorp Zagora, de bijzondere collectie, de studenten die hier komen studeren. Na een kwartiertje eindigde ze met de verlossende vraag: “U wilt natuurlijk ook wel wat zien?”. De eerste medewerkster klapperde met haar oren, bleef zeer geïnteresseerd wachten. "Yes!”, zei ik. Daar was ik immers voor gekomen. "Komt u maar mee, ik zal u het oudste manuscript tonen, en wel de twee bekendste mooiste pagina’s." Wij volgden haar naar de kinderafdeling met schattige tafeltjes en stoeltjes, kleurrijke tekeningen en veel kinderboeken. Rechts hoge gordijnen, links een muur met bovenin ramen met kleine gordijnen. Ze schoof de gordijnen rechts opzij en er verscheen een traliewerk met sloten en daarachter verrijdbare archiefkasten. Ze reed een kast weg, pakte een foedraal eruit, haalde daaruit het manuscript, legde dat op twee tegen elkaar aangeschoven tafeltjes en vouwde het toen open. Ik zag links een prachtige afbeelding en rechts een tekst met iets in een ander handschrift erbij/erdoor geschreven. Tiende eeuw!!! Dat lag zomaar voor mijn neus! “Ik mag zeker geen foto maken?" “Ja hoor” en ze zorgde voor een betere lichtinval. Mijn dag was geslaagd! Na nadere uitleg over het manuscript borg ze het weer zorgvuldig op. We gingen weer naar de hal, waar zij afscheid van mij nam en mij bedankte voor mijn belangstelling … Dat leek mij een beetje de omgekeerde wereld. Ik keek nog een tijdje rond, bij een minitentoonstelling over de bibliotheek en afbeeldingen uit de collectie (ja, ook de bladzijden die ik gezien had), en werd daarna vriendelijk uitgeleide gedaan door de eerste medewerkster. Ik liep nog wat rond in het dorp, at een heerlijke salade ‘uit de regio’ speciaal gemaakt door de eigenaar, en ging weer terug naar Afissos, inpakken voor de terugreis.

Herfst 2024. Weer met de bus naar Zagora, nu met zijn tweeën en vanuit Kala Nera via de dorpen in Oost-Pilion. Het was bewolkt, winderig en fris. Bij Zagora waren de appels dit keer rijp en lagen ze in kratjes. Overal kratten met appels in een eindeloze rij pick-upjes, langs de weg en bij de huizen, echt overal. In de bibliotheek weer een vriendelijke ontvangst, de medewerksters van mijn bezoek in 2017 waren er niet. Een aardige meneer wist te melden dat inmiddels zes manuscripten (ook het manuscript dat ik gezien had) op een Amerikaanse website zijn te zien en te bestuderen. “Nee, er is geen geld om zelf documenten uit de Bibliotheek te digitaliseren, helaas …" Ook lag er een stapeltje boeken, uit 2021, met een kalender, veel afbeeldingen uit de Historische Bibliotheken van Zagora en Milies, en essays over de gebeurtenissen in 1821 in Pilion. Wel alles in het Grieks, maar toch … Ik kreeg er eentje mee, als cadeautje. Ik kan de Griekse letters lezen, herken zelfs een aantal woorden, maar kan de teksten niet vertalen. Jammer. Het was weer een bijzondere dag en er zouden er nog verschillende volgen in het herfstkleuren aannemende Pilion met zelfs een betoverende zonsondergang boven de Pagasitische Golf.