Me ton Savva stin Ellada
Mijn naam is Sávvas en voor Ross Holidays reis ik door mijn prachtige land en verwonder ik me over de vele gebruiken, mythes en verhalen. Mijn verwondering deel ik met plezier met u de komende tijd.
De Kretenzische lyra
“In veel Griekse muziek klinkt het geluid van een lyra, een snaarinstrument dat al sinds de oudheid in ons land gebruikt wordt. Ik vind het een prachtig instrument, dus bij mijn bezoek aan Rethymnon op Kreta ben ik dan ook direct op zoek gegaan naar de bron van de Kretenzische lyra. Het bracht mij naar de werkplaats van Manolis en Dimitris Stagakis. Ik raakte in gesprek met Manolis en hij vertelde me over het ontstaan van zijn werkplaats en over zijn gelijknamige grootvader, die wordt gezien als de vader van de Kretenzische lyra.”
Sinds Manolis zich kan herinneren is hij bezig met het maken van instrumenten. Zo vertelt hij: “Het lijkt erop dat dit makersbloed in de familie zit, het is een traditie die al 80 jaar van generatie op generatie doorleeft. Ook mijn twee zonen komen mij na school maar al te graag helpen. De traditionele Kretenzische muziek blijft op deze manier altijd bestaan. Ik zie steeds meer jonge zangers en muzikanten op het eiland die de muziek waarderen. De muziek komt recht uit het hart, en door het spelen, luisteren naar en dansen op deze muziek raakt het je ook in je hart, het heeft iets magisch. Een gevoel dat wordt gecreëerd door het geluid, maar ook door het ritme van de zang.”
Tijdens ons gesprek leidt Manolis me door de werkplaats en langs de vele foto’s aan de muur. Ik zie afbeeldingen van zijn vader, oom en grootvader druk in de weer met diverse instrumenten.
Manolis vertelt verder: “Voor de lyra maken we gebruik van hout van een notenboom en kersenboom, en het beste is het hout van de cederboom. Helaas voor ons zijn cederbomen beschermd in Griekenland, maar daar hebben we wat op bedacht. Huizen uit de Venetiaanse tijd werden hier vaak mee gebouwd, dus als er huizen afgebroken worden dan meld ik me. Een voordeel van dit hout zijn de stevigheid en de geur, die voor mensen prettig is, maar termieten en houtwormen haten het. Het instrument blijft hierdoor altijd gezond. Naast de houtsoort is het natuurlijk erg belangrijk dat het instrument op de juiste manier wordt gemaakt, ik doe er ongeveer twee dagen over om er een te maken.”
Ik vraag Manolis om een stukje te spelen op de lyra en dit doet hij met alle liefde. Het is een geluid dat je steeds weer wilt horen, bijna betoverend. In combinatie met mooie zang en een raki is dit een ware Kretenzische belevenis.
De geschiedenis van de Kretenzische lyra
De lyra is een instrument waarover veel geschreven werd in verhalen uit de Griekse oudheid. Het is het symbool van de god Apollo en het favoriete instrument van de bekende musicus Orfeas. Volgens de mythologie verbaasde Orfeas alle goden met zijn spel op de lyra. Sinds de 10e eeuw heeft het instrument een ander uiterlijk gekregen en ook de manier van spelen veranderde doordat er een strijkstok (doksari) werd gebruikt. Het instrument met drie snaren kreeg de vorm van een peer, dat zorgde voor een betere akoestiek.
Tegenwoordig wordt het instrument voornamelijk nog gebruikt op Kreta. De getalenteerde instrumentenmaker Manolis Stagakis gaf de lyra zijn vorm en geluid zoals we die vandaag de dag kennen. Manolis Stagakis werd in 1913 geboren in Rethymnon en begon in 1934 met het bespelen van de lyra. Toen een van zijn vrienden, ook een professioneel lyraris (lyra-speler), overleed, besloot Manolis Stagakis zich enkel te storten op het maken van het instrument. Het wilde de lyra perfectioneren en het geluid nog mooier maken. In 1945 opende hij zijn werkplaats en maakte 3500 lyra’s. Manolis Stagakis werd de vader van de Kretenzische lyra en gaf hem het mooie, diepe geluid.
Manolis Stagakis gaf zijn liefde voor de lyra door aan zijn zoons Dimitris en Michalis. Onder zijn oog leerden zij het vak van hun vader. Dimitris verlegde zijn interesse naar het maken van violen en werd een groot meester hierin. Michalis gaf de lyra een nieuw geluid door het gebruik van snaren die ook gebruikt worden bij elektrische gitaren.
In 1999 openden Dimitris en zijn 17-jarige neefje Manolis (zoon van Michalis Stagakis) een nieuwe werkplaats in Rethymnon, in hetzelfde gebouw waar in 1945 alles begon. Zij maken hier niet alleen de lyra, maar ook de viool, gitaar, mandoline en lagouto. De lyra wordt op de achterkant altijd voorzien van het kenmerk van de familie, een adelaar.
Deel met vrienden of reisgenoten
Deel met vrienden of reisgenoten
