Kerst in Griekenland

Een van de nog in gebruik zijnde tradities is het versieren van boten. In plaats van een kerstboom, zetten veel Grieken ook binnenshuis een versierde boot op de tafel of de kast. De Grieken zijn een volk van zeevaarders. Door de vele eilanden die tot Griekenland behoren, is de boot door de eeuwen heen een veelgebruikt vervoermiddel voor de Grieken. Een boot staat symbool voor het maken van een nieuwe reis, een nieuw begin. Terugkomend van een reis bracht het vaak geschenken uit andere beschavingen mee. Al in het oude Griekenland verwelkomden de kinderen zingend en dansend het nieuwe jaar. Het decoreren van kerstbomen is een gebruik van buitenaf en werd geïntroduceerd door de eerste koning van Griekenland, Koning Otto I uit Beieren. Tegenwoordig is de versierde boom ook redelijk ingeburgerd in Griekse huizen, maar de boot ziet u ook overal terug.

Ook de granaatappel is een beken en veelgebruikt symbool in Griekenland. Sinds eeuwen wordt de granaatappel, rodi in het Grieks, beschouwd als het symbool voor vruchtbaarheid en geluk. Ieder roodgekleurd, glanzend zaadje in de graatappel stond voor vruchtbaarheid. Men gooide een granaatappel voor de deur kapot, zodat de bewoners konden rekenen op de nodige dosis geluk en voorspoed. Dit gebruik bestaat nog steeds, maar voornamelijk op de laatste avond van het jaar. Voor de jaarwisseling verlaat de hele familie het huis om na middernacht weer naar binnen te gaan, nadat de granaatappel voor de deur kapot gegooid is. Hiermee het geluk afdwingend voor het hele nieuwe jaar dat op dat moment ingeluid is. En vooral belangrijk, na het gooien van de granaatappel naar binnen gaan door met de rechtervoet óver de drempel te stappen. Vooral niet met links en ook niet óp de drempel. Er is zelfs een gezegde dat de granaatappel betreft: ‘hij heeft de granaatappel gebroken’. Dat zoveel betekent als hij heeft een goed begin gemaakt.

Op kerstavond en oudjaarsavond gaan kinderen in Griekenland langs de deuren en zingen de mensen toe. Deze liedjes worden samengevat in de term kalanda. Kalanda komt van het Griekse werkwoord καλω (kalo), wat roepen betekent. In een kalanda worden de mensen ‘geroepen’ om feest te vieren. In oude tijden gingen kinderen langs de deur met versierde olijftakken en zongen onder het maken van muziek de mensen toe. In afwachting van wat lekkers trokken zij van deur tot deur. De trommel en de triangel waren traditioneel de gangmakers van het lied. Later werden ook de accordeon en de mondharmonica veel gebruikte instrumenten. De liedjes verhaalden over de gewoonten, tradities en belangrijke gebeurtenissen. Moraal was altijd om de luisteraar moed in te spreken en geluk te wensen. Tegenwoordig gaan kinderen nog steeds op pad om de mensen gezondheid en geluk toe te wensen. En meer dan ooit zijn de mandarijnen en het snoep een welkome waardering voor de kleine artiesten. Veel Grieken wachten met smart op een bezoek aan hun huis om naar de kalanda te luisteren en zo het gewenste geluk te ontvangen.

Zoals altijd is eten een groot goed in Griekenland. In goed gezelschap een tafel delen is wat voor veel Grieken als nummer 1 van geluk wordt beschouwd. Bepaalde feestdagen kennen speciale gerechten. Kourabies is een zoetigheid, gemaakt van deeg met stukjes amandel en poedersuiker. Deze lekkernij wordt alleen in de periode van kerst en oud & nieuw gegeten.

Als u in de wintermaanden over het Griekse platteland rijdt, ruikt u overal de geur van brandend hout. De open haarden branden volop en bij voorkeur wordt er gestookt met olijfbomenhout. Deze geur herkent u uit duizenden. Het hout is uitermate geschikt om te stoken, vanwege het harde karakter. Eén houtblok brandt voor uren. In het noorden van Griekenland heerst tijdens de kerstdagen de traditie van het branden van de open haard. Op 24 december wordt de haard schoongemaakt, as en houtskoolresten verwijderd en de schoorsteen wordt geveegd. Op kerstavond wordt een flink blok hout in de haard aangestoken. Men kiest voor een speciaal soort hout met scherpe doornen. Men noemt dit Christoxilo, oftewel Christushout. De familie verzamelt zich rond de haard om het Christushout te zien branden. Het vuur mag niet doven tot 6 januari, als Driekoningen wordt gevierd. De as van het verbrandde hout wordt uitgestrooid aan de buitenkant van de muren van het huis, in de bijbehorende stallen en op de velden rondom het huis. Volgens de verhalen gelooft men dat boze geesten die in deze tijd hun weg zoeken naar de huizen, tegengehouden worden. Op deze manier behoeden zij hun huis en familie voor ongeluk het jaar dat voor hen ligt. Zoals bij velen bekend, komen veel woorden die wij dagelijks gebruiken uit het Grieks. Sommige Grieken zijn zeer bewogen in het uiten van de verklaringen van sommige woorden. Het Griekse woord voor kerstmis is christougenna. Genna betekent letterlijk geboorte, en Christou is Grieks voor Christus. Deze geboorte, en in feite die van ieder kind, staat voor een nieuw begin en het licht in het leven.