Flora van Chios

Chios; het geurige eiland. Deze bijnaam heeft Chios verkregen vanwege de geuren en kleuren van de mastiek, de geurige jasmijn en de kleurige tulpen. U hoeft geen kenner te zijn om onder de indruk te zijn van de uitbundigheid van de grote verscheidenheid in vormen en kleuren.

Nature 2000

De kenner echter, zal hier een groot aantal zeldzame en soms zelfs unieke plantensoorten herkennen. Vanwege de aanwezigheid van deze zeldzame soorten is Chios opgenomen in het programma Nature 2000. Dit is een Europese organisatie die zich inzet voor het behoud, de bescherming en het herstel van de biodiversiteit.

Chios is niet alleen rijk aan een grote diversiteit aan tulpen, jasmijn en mastiekbomen. Ook overige plantensoorten en bomen zijn ruim vertegenwoordig op dit eiland. Het precieze aantal verschillende soorten planten is niet bekend en er worden nog steeds nieuwe soorten ontdekt. Ook ben u op Chios aan het juiste adres voor kruiden als oregano, rozemarijn, tijm, salie, lavendel en marjolein. Tijdens een wandeling door de weelderige natuur zal uw neus vervult raken van alle in de lucht zwevende geuren. En dan spreken we nog niet over hetgeen uw blik zal vangen.

Ieder jaargetijde weet de natuur op Chios te verrassen. Vanaf half maart begint het bloeiseizoen met een groot aantal bijzondere plantensoorten, waaronder wilde tulpen, orchideeën, anemonen, irissen en lelies. Naarmate het seizoen vordert komen hier steeds meer soorten bij, waaronder gladiolen en de wilde klaproos. In de herfst en winter kijkt u uw ogen uit naar het veelvoud aan bloeiende wilde cyclamen en krokussen.

Lalades op Chios

Bezoekt u Chios in de lente? Dan laten de Lalades zich bewonderen. Deze groeien en bloeien van ongeveer half maart tot half april. Lalades is de Chiotische benaming voor de wilde tulpen. Er zijn op Chios vier soorten wilde tulpen te vinden, waarvan er drie enkel op dit eiland te vinden zijn.

Als eerste noemen we de Tulipa Agenensis. Dit is een rode tulp die ongeveer vijftig centimeter hoog wordt. De binnenkant van de bloem heeft zwarte vlekken en gele strepen. U vindt u Tulipa Agenensis in olijfboomgaarden, open velden en in gecultiveerde gebieden. De Tulipa Praecox, is verwant aan de eerder genoemde soort. Deze tulp heeft een heldere oranjerode kleur en wordt ongeveer zeventig centimeter hoog. De bloem wordt gedragen door een stevige stengel en omgeven door drie tot vijf langwerpige bladeren. U vindt deze tulpen in dezelfde gebieden als de Tulipa Agenensis.

De Tulipa Undulatifolia, is een dusdanig zeldzame tulp dat deze als bedreigde soort is benoemd. U vindt deze oranjerode tulp rondom de op Chios voornamelijk in het zuiden veel voorkomende mastiekbomen, open velden en in gecultiveerde gebieden. Deze tulp is beduidend kleiner dan de andere soorten op Chios en wordt slechts dertig centimeter hoog. De bloem heeft een grootte van ongeveer zeven centimeter.
Als laatste noemen we de Tulipa Clusiana, tevens een bedreigde tulpsoort. Deze tulp is afkomstig uit Perzië en wordt ongeveer zestig centimeter hoog. De tulp heeft roomkleurige bladeren, voorzien van een paarse rand en groeit in open velden en olijfboomgaarden, maar ook op een drogere grond voelt deze tulp zich goed.

In het voorjaar schieten de tulpen bij duizenden tegelijkertijd uit de grond. Sommige plaatsen lijken daarbij op een levend kleurenpalet. De bloemen blijven zeven tot tien dagen in bloei. Mocht u een bloeiend tulpenveld op Chios tegenkomen, twijfel dan geen seconde om dit op de gevoelige plaat vast te leggen. Wellicht maakt zo’n foto kans de hoofdprijs te winnen in de fotowedstrijd, zoals elders op deze site vermeld.

Wanneer u in de veronderstelling bent dat tulpen van origine uit Nederland komen, komt u bedrogen uit. Een Weense ambassadeur in het Ottomaanse rijk schreef in 1551 over de bloem die hij in Edirne (Turkije) had gezien. De uit Belgie afkomstige botanicus Carolus Clusius kreeg deze weer van de ambassadeur toegestuurd en heeft ervoor gezorgd dat de tulpen 1593 in ons land werd geïntroduceerd. Hij deed onderzoek naar de bollen in Leiden. Deze Belg speelde overigens tevens een rol in de introductie van de aardappel in Nederland. De naam tulp is afkomstig van het Perzische woord ‘tulipan’, dat tulband betekent. De sultans uit het Ottomaanse Rijk droegen een tulp op hun tulband als statussymbool. In het Grieks heet de tulp toulípa (τουλίπα).

Orchideeën op Chios

In Europa groeien ruim tweehonderdvijftig verschillende soorten orchideeën, waarvan er meer dan honderd op Chios te vinden zijn. Zeldzame orchideeën die pas kort geleden zijn ontdekt, zijn de Ophrys Punctulata en de Ophrys Calypsus. De bloeiperiode varieert van eind maart tot eind mei. U kunt de orchideeën overal op het eiland tegenkomen, zowel in de bergen als in de gebieden dichter bij zee.

Overige bloemen en kruiden

Bloemen zijn er het gehele jaar op Chios te bewonderen. In de herfst en de winter bloeien er wilde cyclamen en krokussen. In de lente groeien er wilde tulpen, orchideeën, anemonen en irissen, lelies en naarmate het seizoen vordert komen hier steeds meer bloemen bij zoals o.a. gladiolen en papaver oftewel de wilde klaproos. In gebieden waar meer vocht in de bodem is opgeslagen, floreren de wilde olijfboom, de mirte, laurier, de aardbeiboom en de oleander. Waar de bodem minder vocht bevat zijn het vooral de aromatische en vaak ook geneeskrachtige kruiden die hier groeien. We noemen de kruiden oregano, tijm, lavendel, bonenkruid en lamsoor. De hellingen veelal begroeid met pijnbomen kennen op de bodem hele concentraties paddenstoelen te vinden. Deze zijn veelal eetbaar en ook veel gebruikt in lokale recepten. In de zomermaanden verspreidt de bloeiende jasmijn haar geuren. Zo gauw de zon ondergaat, vervult de zoete geur van deze witte bloemen de lucht.

Het is overigens een aanbeveling om ergens op Chios de lokaal geoogste oregano, veelal nog op de tak, te kopen. Thuis gekomen de gedroogde blaadjes zachtjes van de tak af stropen. Uw vingers zullen nog lang heerlijk geuren. De oregano van Chios staat bekend als de beste van Griekenland.

Boomsoorten op Chios

Op Chios zijn een ontelbaar aantal olijfbomen, met name in het zuiden en westen van het eiland. De olijven zorgen voor een overvloedige oogst van olijfolie. Naast deze olijfbomen is Chios rijk aan onder andere amandel- en citrusbomen. Het eiland is in drie delen op te splitsen, met in ieder gebied een ander type begroeiing.

Het noordelijke deel, ook wel Voriochora genoemd, is ruig en bergachtig met als hoogste punt de 1297 meter hoge berg Pelineo. In dit gebied komen voornamelijk pijnboombossen en cipressen voor. Tevens zijn er Johannesbrood-, amandel-, vijgen-, en walnotenbomen te vinden.

Het centrale deel, de Kampochora, is het meest vruchtbare gedeelte van het eiland. Dit gebied ligt ten zuiden en westen van Chios-stad. Kambos betekent laagvlakte. De grond is hier uiterst vruchtbaar vanwege de grote hoeveelheid grondwater. Hierdoor is er een keur van amandel- en citrusbomen. Van de citrusvruchten wordt met name vruchtensap gemaakt, maar ook marmelades en glikó tou koutalioú (zoet van de lepel). Dit laatste is een zoete vruchtengelei die geserveerd wordt bij de koffie en als nagerecht. In het voorjaar wordt u haast bedwelmd door de bloesem van deze bomen, maar ook door de geurende bloemen uit tuinen van de herenhuizen. Vanwege de vlakte van dit gebied, is het zeer geschikt om de Kambos per fiets of te voet te ontdekken.

Het zuidelijk deel, ook wel Mastichochoria genoemd, wordt gekenmerkt door de Pistacaia Lentiscus, oftewel de mastiekbomen. Hoewel deze Pistacaia ook elders in het Middellandse Zee-gebied langs de steenachtige kusten voorkomt, verdroogt alleen op Chios het sap niet direct na inkeping van de boomstam. Mastiek wordt hedendaags nog voor veel doeleinden gebruikt. Meer informatie over het kerven van de mastiekboom en het gebruik van de hars vindt u elders op onze website.