Mastiek

Een bekend product van Chios is de mastiek, ook wel de tranen van de boom genoemd. Deze mastiek is afkomstig van een struikboom, Sxoínos, genaamd. Ze worden struikboom genoemd omdat de boom laag is, als een struik dus, en wijduitstaande takken heeft. De boom kan 5 meter hoog worden, echter de meeste mastiekbomen bereiken die hoogte niet.

Er zijn 3 verschillende soorten van deze struikbomen, te weten:
– De Pistachio boom (Pistacia Vera) met de voor velen welbekende pistachenoten
– De Ttrimithia boom (Pistacia Tereinthus) met rode, ronde noten
– De Pistacia Lentiscus, ook bekend als mastichódentro, oftewel de mastiekboom

Deze laatste soort, de mastiekboom, komt vooral in Zuid-Europa voor en groeit het best op een kalkachtige, rotsige bodem. De mastiekboom groeit op lage hellingen en ook dichtbij de zee in landen van het Middellandse zeegebied, van Spanje tot Frankrijk, Turkije en zelfs in Israël. Maar de enige bomen die daadwerkelijk mastiek geven groeien in een specifiek gebied op Chios in het zuiden, dus zelfs niet op het gehele eiland. Het is de hars waarom de boom zo’n vermaardheid heeft verworven. Om deze mastiek, zoals de hars van deze boom wordt genoemd, te oogsten, kerft men met een scherp voorwerp een soort van pad in de stam van de boom. De hars begint langzaam uit de boom te lopen, zodat het lijkt of de boom huilt.

Mastiekdorpen

Vanwege de grote aardbeving in 1881 liepen alle in het zuidoosten gelegen dorpen zware schade op en zijn er momenteel nog 24 mastiekdorpen over. Enkele verkeren in goede staat, zoals het grootste en belangrijkste mastiekdorp Pirgí. Mestá is echter het best in stand gebleven mastiekdorp met de meeste bezienswaardigheden. Het is ook een van de mooiste kasteeldorpen van Chios en werd gebouwd in de Byzantijnse tijd. Het dorp is in de vorm van een labyrint gebouwd, met vele doodlopende steegjes. In het verleden was men er zo van verzekerd dat indringers zouden verdwalen. Tegenwoordig kent het dorp twee ingangen en hangt er bij de hoofdingang een plattegrond.

Naast Pirgí en Mestá staan de dorpen Lithi, Vessa, Elata, Olympí, Armolia, Kalamóti, Patrika, Flatsia, Nenita, Vouno, Kini, Pagida, Kattaraktis, Exo Didima, Mesa Didima, Tholo Potami, Kalimassia, Mermygki, Neochóri, Thymianá, Vavli, Ágios Geórgios, Sykousis vermeld als de mastiekdorpen van Chios.

De herkomst van de naam

Volgens de overlevering is het verhaal dat de mastiekboom voor het eerst huilde toen de Romeinen Ágios Isidoros hebben gedood. De Romeinen jaagden op hem omdat hij een christen was. Zij slaagden erin hem te verwonden. Toch zag Ágios Isidoros de kans om, gewond en wel, op de vlucht te slaan. Een paard kwam op zijn pad en Ágios Isidoros besloot het paard te gebruiken voor het vervolg van zijn vlucht. Vanwege zijn verwondingen kwam hij echter niet ver. Toen hij in het zuiden van Chios aankwam en door de pijn onder een struik ging liggen om enigszins bij te komen, begon de struik te huilen met zeer aromatische tranen. Deze tranen waren wat we vandaag de dag mastiek noemen.

Productie

Vanaf 15 juli gaat de productie van de mastiek van start. De eigenaren van de mastiekbomen maken de grond onder de bomen schoon; alle stenen en bladeren worden verwijderd. Daarna wordt er een dikke kalklaag onder de bomen gelegd, waar de tranen vervolgens op zullen vallen. Hierdoor zijn ze met groter gemak schoon te maken.

Daarna worden met een speciaal gereedschap kervingen in de boomstam gemaakt van beneden naar boven. Dit gebeurt in totaal 6 keer en om de 6 à 8 dagen. Daar waar de boom is ingekerfd zal de ‘mastiektraan’ gaan rollen. Nadat er een grote hoeveelheid mastiek uit de boom is gekomen, worden de grotere stukken mastiek verzameld, inclusief de kalkresten. De oogst wordt in een koelcel met lage temperatuur geplaatst, zodat de mastiek zal drogen en zich zal scheiden van de kalk. Na 20 dagen zijn alle ‘tranen’ uit de boom gelopen en wordt de rest van de mastiek geoogst.

Nadat het product volledig is gedroogd, worden de dikke druppels van de kleinere druppels van elkaar gescheiden en kan het product verwerkt gaan worden.

Gebruik van mastiek

Vanaf de Griekse Oudheid werd mastiek al gebruikt om medicijnen van te maken. De Egyptenaren gebruikten het om de farao’s te mummificeren. Tegenwoordig wordt mastiek gebruikt in sommige medicijnen, maar ook als ingrediënt in verschillende lokale gerechten. Tevens in meubelwas, lippenstift en andere make up wordt nog steeds mastiek gebruikt. Het is dan ook een interessant export artikel van Chios.

De handel in mastiek

In de Genuese periode werd de exploitatie intensief aangepakt. Men versterkte de vestingen om de veiligheid te optimaliseren, maar ook om zich te vergewissen van de controle van de mastiekhandel en het monopolie te behouden. Toen Chios onder mandaat van de Turken kwam, richtte het Turkse bestuur zich op handhaving van het monopolie door smokkel streng te straffen. Tegelijkertijd beloofde het de bevolking betere levensomstandigheden. Zodoende hadden de inwoners van deze dorpen geen moeite met de Turkse overheersing, hoewel ze zelf geen gram konden gebruiken van dit kleverige, gewilde product.

Medicijn

– Medicijn tegen kanker: Wetenschappelijke onderzoeken hebben bewezen dat mastiek de ontwikkeling van kankercellen stopt
– Tandheelkunde: Het helpt om plak te voorkomen en houdt de tanden gezond
– Helpt tegen gasvorming en komt de spijsvertering ten goede, ook goed bij buikgriep
– Goed voor het in stand houden van een gezond cholesterolgehalte
– Goed voor diabetici
– Indien toegevoegd aan crèmes dan is dit goed voor huidproblemen en brandwonden
– Dagelijkse pijnbestrijding

Gastronomie

Wanneer mastiek gebruikt wordt in de gastronomie geeft het een uniek aroma aan patisserieproducten, ijs, kauwgum en overige gerechten. De smaak is bitterzoet en is als vrij typisch te omschrijven.