Kerken en kloosters

De religieuze rijkdom van Lesbos blijkt uit de imposante kloosters, de uitzonderlijke architectuur van de kerken en de wereldberoemde bedevaartsplaatsen die ieder door meer dan 10.000 mensen jaarlijks bezocht worden. Een bezoek aan Lesbos biedt een grote variatie aan bezienswaardigheden en zal de bewondering opwekken, wat voor geloof men ook heeft.

Misschien wilt u de duizenden die u zijn voorgegaan volgen en het graf van St. Rafael vereren of de driedimensionale icoon van Taxiárchis of het wonder verrichtende icoon van de Maagd Maria in Agiásos. Het Limónas-klooster is een van de belangrijkste kloosters in Griekenland. Er zijn maar weinig mensen die het Ypsilou-klooster niet als indrukwekkend betitelden of de koepel van de Ágios Therápon in Mytilini niet opvallend. Minder bekende, maar toch interessante plaatsen zoals het Myrsiniótissis-klooster, de Byzantijnse kerk van Panagía Troullotí en de aartsbisschoppelijke kerk in Mytilíni zullen een indruk achterlaten van kerkelijke weelde en grootsheid.

De kerk van Agios Therapon, Mytilini
In de hoofdstad van Lesbos staat de grootste kerk van het eiland. De hoge koepel domineert het uitzicht over de stad. De kerk van Agios Therapon is een imposant gebouw in het havengebied van de stad. De kerk is in 1860 gebouwd en is een zogenaamde kruisvormig Byzantijnse basiliek. Er hangen indrukwekkende iconen waarvan enkele van grote religieuze waarde. Het betreft hier een icoon van Christos daterend uit de 14e eeuw en de andere is van Agios Ioannis, de theoloog uit de 15e eeuw.

Het Ágios Rafaél klooster, Karyés bij Thermí
Het nonnenklooster van Ágios Rafael, gewijd aan de heiligen Rafaél, Nikólaos, Iríni en anderen die met hen gestorven zijn, is een vrij nieuw klooster. Het is zo’n 40 jaar geleden gebouwd maar speelt een vooraanstaande rol in de religie van het eiland. Het is dan ook een van de belangrijkste bedevaartsplaatsen in Griekenland.

Er zijn resten gevonden van een nonnenklooster uit de 13e eeuw op de heuvel van Karyés, daar waar nu het klooster staat. Dat was gewijd aan de heilige maagd Maria. Moederoverste, Olympia, werd rond 1235 na Christus vermoord door piraten die het klooster volledig vernietigden.

In het midden van de 15e eeuw stond er op die plaats een kluizenaarshut waar een monnik met de naam Roubem in afzondering leefde. Op deze plek hield Rafaél zich schuil nadat de Turken in 1454 de stad Alexandrópolis innamen. Nadat de heiligen Rafaél, Nikólaos, Vassílius (een van de leiders van de gemeenschap), zijn 12 jaar oude dochter Iríni en de dorpsleraar vermoord waren, werd eeuwenlang op de eerste dinsdag na Pasen, op die heuvel de Heilige Mis opgedragen. In de loop der jaren is de reden van het opdragen van deze mis naar de achtergrond verdwenen en vindt de mis niet meer plaats.

In 1959 kregen veel bewoners van Thermí wonderbaarlijke visioenen waarin de heiligen verschenen. Zij vertelden de bewoners de precieze locaties van hun graven en het verhaal van hun dood. Tegelijkertijd nam het droombeeld van een nieuw klooster vastere vormen aan. In 1969 werd het verwerkelijkt en was de bouw van een nieuw klooster een feit.

Myrsiniótissas-klooster
Het Myrsiniótissas-klooster is een nonnenklooster uit de Byzantijnse tijd en gewijd aan de verblijfplaats van Maria, de moeder van God. Het heeft de naam te danken aan myrsínes, oftewel mirtestruiken, die in grote getale in de bedding van de rivier Alevropótamos, waari het klooster gelegen is, groeien.

Op een nog niet nader vastgestelde tijd in de geschiedenis, waarschijnlijk toen Lesbos in handen van de Turken viel, werd het vernietigd. In 1523 werd het herbouwd door Ágios Ignátios Agallianós, de oprichter van het Limónas-klooster waarmee het verbondheid heeft.

Het klooster speelde tijdens de Turkse overheersing een grote rol op het gebied van onderwijs. In de eerste jaren was er binnen het kloostergebied een meisjesschool opgericht, naar men weet de eerste in heel Griekenland na de postbyzantijnse periode. De nonnen leerden de meisjes uit de omgeving behalve lezen, schrijven en muziek ook weven en borduren. Dit heeft de basis gelegd voor schitterende creaties van borduurwerk op misgewaden en gewijde kleding van het klooster. Waarlijke meesterwerken waarvan vele bewaard zijn gebleven en tegenwoordig tentoongesteld worden in het Limónas-klooster.

Vandaag de dag is het klooster nog door slechts enkele nonnen bewoont. De vrouwenhand is bij binnenkomst direct zichtbaar. Het is een weelde aan bloemen die in potten overal staan. De dames verwelkomen de bezoekers vriendelijk en laten graag hun klooster zien.

Het Limónas-klooster
Dit klooster is een van de belangrijkste van Griekenland. Niet alleen vanwege zijn geschiedenis of als monument, maar vooral vanwege het bewaren van vele waardevolle voorwerpen. Deze kostbaarheden, waarvan sommige van zeer grote religieuze waarde, zijn afkomstig uit een periode die bijna duizend jaar bestrijkt.

Ágios Ignátios Agallianós, de aartsbisschop van Mithymna, heeft het klooster in 1526 gesticht en gebouwd op de ruines van een ouder Byzantijns klooster. Dit was gewijd aan de aartsengel Michaél en werd vernietigd toen Lesbos in handen viel van de Turken. De naam is te danken aan de rijke vegetatie van de vallei waarin het gebouwd is. Het woord leimónas betekend weide. Gedurende 500 jaar waren twee heiligen de schutspatronen van het klooster. Het zijn de oprichter van het klooster, Ágios Ignátios en Ágios Euthýmios Agritéllis, de bisschop van Zela in Póntos, die is vermoord in 1921. Het was ook het centrum voor wat betreft religieuze, spirituele, intellectuele, educatieve en economische activiteiten in het bisdom van Míthymna.

Het Ypsiloú-klooster
Dit Byzantijnse klooster is gewijd aan Agios Ioannis en is gebouwd in de stijl van een burcht met kantelen en cellen in de vorm van torens. Maar het staat sinds de 17e eeuw bekend als het “moni Ypsiloú”, omdat het is gebouwd op een hoge berg. Ýpsilo betekent hoog in het Grieks.

Volgens overlevering is het in de 7e eeuw gesticht door een monnik uit Syrië, die zich gedwongen zag zijn rustplaats te verlaten nadat Syrië bezet werd door Perzen en Arabieren.

Dezelfde verhalen vertellen dat de uitdrukking ‘ze syros’ (een Syriër leeft) vaak werd gebruikt door de lokale bevolking als ze het over de berg hadden. Men zegt dat dit de aanleiding geweest is tot het geven van de naam waaronder het klooster nu bekend is en ook de berg waarop het staat, als Zisyros of Zysiras.

Er is weinig historisch bewijs van het klooster. Toen de Ottomanen Lesbos in 1462 veroverden, onderging het hetzelfde lot als alle andere kloosters op het eiland. Het werd leeggeroofd en het merendeel van de monniken werd vermoord. Het kloooster werd herbouwd in de 16e eeuw waarbij de Byzantijnse kenmerken werden behouden. Sindsdien is het klooster weer in gebruik.

Het Taxiárchis-klooster in Madamádos
De geschiedenis vertelt niet veel over het klooster van Taxiárchis (aartsengel Michaél) in Madamádos. Sommige deskundigen zijn ervan overtuigd dat het een Byzantijns klooster is dat waarschijnlijk werd vernietigd toen de Turken het eiland veroverden. Het had de status van parochiekerk bemachtigd in de laatste jaren van de Byzantijnse periode. Ook nadat het opnieuw opgebouwd was, functioneerde het eerder als parochiekerk dan als klooster. Andere experts geloven dat het voor het eerst gebouwd werd in de 16e eeuw. Het ziet er ook nu, vanwege de versterkte muren en cellen, nog steeds uit als een klooster. Het belangrijkste is echter dat de kerk tegenwoordig een bedevaartsplaats is die ieder jaar bezocht wordt door tienduizenden christenen vanuit de hele wereld. Dit is vanwege de aanwezigheid van de wonderdoende icoon met de afbeelding in reliëf van de aartsengel Michaél.

De bewoners van Lesbos offeren ijzeren schoenen bij dit klooster. De reden hier voor is dat zij, volgens de overlevering, de aartsengel iedere nacht over het eiland snelt en daardoor zijn schoenen verslijt. Deze worden regelmatig in de ochtend buiten de kerk versleten gevonden.

De kerk van Agiásos
Een andere bedevaartsplaats van enige omvang op het eiland is de kerk van de Heilige Maagd Maria, in het centrum van het dorp Agiásos. De wonderverrichtende icoon van de Heilige Maagd trekt de vele bedevaarders aan. Traditionele overlevering vertelt dat een monnik met de naam Agáthon in het begin van de 9e eeuw de icoon naar Lesbos bracht om het veilig te stellen voor de Iconoclasten, oftewel de iconen vernietigers. Dit waren leden van een religieuze beweging die dachten dat het heidens was om afbeeldingen te aanbidden. Agáthon leefde in een grot in de buurt waar later zijn volgers een klooster bouwden. De kerk, gewijd aan de maagd, werd in 1170 gebouwd en hierin werd de icoon geplaatst. De kerk werd gesloopt in 1806 en daarna weer even groot herbouwd.

Gedurende de twee weken voor Maria Hemelvaart-viering op 15 augustus, begeven grote groepen bedevaartgangers zich naar Agiásos om deel te nemen aan de supplicatiedienst die gedurende deze periode iedere middag plaatsvindt. De avond voor Maria Hemelvaart lopen duizenden inwoners van Mytilíni en andere delen van het eiland vanuit hun woonplaats naar de kerk van de Maagd om haar te vereren.

De kerk van Petra
Boven op de 40 meter hoge rots waaraan het dorp zijn naam dankt (petra betekent rots in het Grieks), staat de kerk van de ‘zoet kussende’ maagd oftewel Panagía Glykofiloúsa. Door de bouw op de top van de rots, lijkt het wel of de kerk in de lucht hangt. De kerk is bekend vanwege de 114 treden die in de rots zijn uitgehouwen en die beklommen moeten worden om de kerk te bereiken. Uit het verslag van reizigers is op te maken dat er een klein fort boven op de rots stond in de periode van Gatelusi (1355-1462 n.Chr). Deskundigen geloven dat er rond de 15e eeuw een kleine kerk is gebouwd met een muur er omheen. Deze werd vervangen in het begin van de 17e eeuw door een groter bouwwerk, dat zijn huidige vorm kreeg na reparaties in 1840. De legende vertelt dat nadat de kerk in de 16e eeuw was gebouwd er in de haven van Pétra een boot kwam uit de stad Galaxídi aan de golf van Kórinthos. Van de boot verdween in de nacht een icoon van de ‘zoet kussende’ maagd die de volgende ochtend weer teruggevonden werd boven op de rots. Daarom werd er op deze plaats een kerk gebouwd.